Mức sinh ở Việt Nam thấp nhất lịch sử – Thế hệ trẻ có đang trì hoãn làm cha mẹ?

Mấy hôm nay đọc báo, nhìn vào thống kê dân số mới nhất, lòng tôi bỗng chùng xuống. Năm 2024, mức sinh của phụ nữ Việt Nam chỉ còn 1,91 con – thấp nhất lịch sử. Mức sinh này được dự báo sẽ tiếp tục giảm trong các năm tiếp theo. Một đất nước từng có truyền thống “đông con nhiều cháu”, nay lại đang đối mặt với tốc độ giảm sinh nhanh không ngờ.

Tôi làm nghề y mấy chục năm, mỗi con số về mức sinh không còn đơn thuần là con số – nó gợi cho tôi hình ảnh của những phòng khám hiếm muộn chật kín bệnh nhân, những ánh mắt chờ đợi mỏi mòn của chị em phụ nữ mỗi lần thử thai, những giọt nước mắt lặng lẽ khi bác sĩ buộc phải nói “chúng ta lại phải thử lại lần nữa”.

Là một người vừa làm mẹ, vừa làm bác sĩ – tôi càng hiểu rõ hơn ai hết cảm xúc của một người phụ nữ khi được làm mẹ. Đó là cảm giác có một sinh linh lớn lên trong chính cơ thể mình – từng nhịp tim, từng cử động nhỏ bé – là niềm hạnh phúc không ngôn từ nào tả xiết. Tôi biết, không phải ai cũng có điều kiện, sẵn sàng, hay khát khao làm mẹ ở cùng một thời điểm. Nhưng tôi vẫn muốn hỏi một câu: liệu chúng ta đang để vuột mất một thiên chức mà nhiều người cả đời không thể có được?

Tại Lễ mít tinh hưởng ứng Ngày Dân số Thế giới 11/7 vừa qua, Bộ Y tế đã lên tiếng cảnh báo: tỷ lệ sinh thấp không chỉ ảnh hưởng đến cấu trúc dân số, mà còn là thách thức cho an sinh xã hội trong tương lai – khi già hóa đến sớm, lao động trẻ thiếu hụt, và gánh nặng chăm sóc người cao tuổi ngày càng nặng nề. 33 tỉnh thành đã rơi xuống dưới mức sinh thay thế, trong khi nhận thức về vấn đề này trong xã hội vẫn còn rất mơ hồ.

Tôi hiểu vì sao thế hệ trẻ chọn trì hoãn sinh con, hoặc sinh ít hơn. Khi định kiến giới đã lùi lại, người ta không còn phải sinh con trai để “nối dõi”. Khi y tế phát triển, người ta không còn phải sinh nhiều để “phòng hờ”. Và khi kinh tế đi lên, chi phí để nuôi một đứa trẻ cũng không còn là chuyện đơn giản. Đó là một lựa chọn hợp lý, thậm chí là văn minh. Nhưng vấn đề là: cơ thể người phụ nữ không đợi được mãi.

Tôi từng điều trị cho những người phụ nữ rất trẻ chỉ mới ngoài 20 tuổi nhưng buồng trứng đã kém, niêm mạc tử cung mỏng, n.ội ti.ết r.ối lo.ạn. Ngày nào cũng chờ đợi một kết quả thử thai hai vạch, nhưng tháng nối tháng vẫn là sự im lặng đầy thất vọng. Ngược lại, có những chị em còn rất nhiều cơ hội, rất nhiều điều kiện nhưng lại chọn tạm hoãn, vì muốn sống cho mình thêm vài năm nữa.

Không có lựa chọn nào là sai. Nhưng có những điều trong cơ thể người phụ nữ vốn có hạn định. Nội tiết, buồng trứng, tử cung tất cả đều không “trẻ mãi không già”. “Trẻ cậy cha, già cậy con”, con cái không chỉ là kết tinh yêu thương, mà còn là chốn nương tựa về sau.

Là bác sĩ – tôi không ép ai sinh con, không dạy ai cách sống. Tôi chỉ muốn nhắc chị em rằng, nếu trong tim mình từng có một khoảnh khắc nghĩ tới một mái nhà nhỏ, tiếng cười trẻ thơ, thì hãy lắng nghe điều đó. Hãy cân nhắc sớm, chăm sóc sức khỏe sinh sản từ sớm, giữ cho buồng trứng và tử cung khỏe mạnh vì có thể sau này, bạn sẽ biết rằng: mang trong mình một sinh linh không phải là gánh nặng mà là một phép màu.

Người xưa nói: “Nhân sinh thất thập cổ lai hy” – đời người dù có sống trăm năm thì cũng là hữu hạn. Nhưng có một điều sẽ còn lại mãi đó là huyết mạch, là dấu ấn của mình trong một hình hài khác. Đó là điều khiến người ta gọi “làm mẹ” là một thiên chức, chứ không chỉ là một vai trò.

Ngày nay, có những người phụ nữ phải đi vay mượn trứng, mang thai hộ, hoặc kiên trì hàng năm trời với ống nghiệm – mới mong có cơ hội làm mẹ. Tỷ lệ v.ô s.inh hiện nay tại Việt Nam ước tính rơi vào khoảng 7,7% dân số trong độ tuổi sinh sản, và con số này vẫn tiếp tục tăng.

Nguyên nhân ngoài b.ệnh lý lại đến từ chính những thói quen sinh hoạt thời nay đang âm thầm làm giảm khả năng sinh sản. Thức khuya thường xuyên, ăn uống thất thường, nghiện đồ ngọt – nước ngọt – thuốc lá – rượu bia, làm việc quá sức, ít vận động, hoặc lạm dụng thuốc tránh thai kéo dài… tất cả đều khiến hệ nội tiết bị r.ối l.oạn, trứng không rụng đều, niêm mạc mỏng đi, tinh trùng yếu đi và từ đó cơ hội làm cha mẹ cũng dần xa hơn.

Vậy nên, nếu bạn đang ở trong độ tuổi vàng, đang có một cơ thể khỏe mạnh, và nếu trong lòng còn một tia hy vọng về một đứa trẻ hãy sống trọn vẹn với điều ấy.

Bởi vì thiên chức đôi khi không phải là điều áp đặt mà là món quà mà người khác mong mỏi cả đời cũng chẳng thể có được. “Có phúc thì có phần” hãy trân quý khi cơ thể mình còn khỏe mạnh, khi mình vẫn còn cơ hội làm mẹ bằng chính khả năng tự nhiên trời cho.
– Thạc sĩ, Bác sĩ Đỗ Thanh Hà —