Viêm âm đạo do nấm Candida: Dấu hiệu nhận biết, điều trị đúng và cách phòng tái phát

Chị em thân mến, viêm âm đạo do nấm Candida là một trong những nguyên nhân gây khí hư bất thường, ngứa rát vùng kín khiến sinh hoạt và “chuyện chăn gối” bị ảnh hưởng. Bác Hà tổng hợp lại kiến thức chuẩn, dễ áp dụng để chị em hiểu đúng và xử trí an toàn.

Nấm Candida là gì?

Candida (phổ biến nhất là Candida albicans) là dạng nấm men luôn hiện diện với số lượng nhỏ ở âm đạo, da, đường tiêu hóa. Khi cân bằng hệ vi sinh bị xáo trộn (do ẩm ướt, dùng kháng sinh, đường huyết cao…), nấm phát triển mạnh và gây viêm.

• Môi trường ưa thích: ấm, ẩm, nhiều đường.

• Lưu ý về pH: viêm âm đạo do nấm thường không làm pH tăng; pH âm đạo vẫn ở mức hơi acid (khoảng 3,8–4,5). Nếu pH > 4,5, bác sĩ sẽ nghĩ nhiều đến viêm do vi khuẩn (bacterial vaginosis) hay trùng roi hơn là nấm.

Triệu chứng điển hình

• Khí hư (huyết trắng) ra nhiều, đặc hơn, màu trắng đục, vón như bã đậu, thường không mùi hoặc mùi rất nhẹ.

• Ngứa rát vùng âm hộ – âm đạo, sưng đỏ, khó chịu tăng về đêm.

• Đau rát khi quan hệ, có thể rát khi đi tiểu do kích ứng vùng ngoài.

• Một số chị em không có triệu chứng rầm rộ nhưng cảm giác “ẩm, vướng” kéo dài.

Phân biệt nhanh với nguyên nhân khác

• Vi khuẩn (bacterial vaginosis): khí hư loãng, mùi tanh khó chịu, pH tăng > 4,5.

• Trùng roi (Trichomonas): khí hư vàng–xanh, bọt, mùi hôi, ngứa nhiều, pH tăng.

Có phải bệnh lây truyền qua đường tình dục?

Candida không được xếp vào nhóm bệnh lây truyền qua đường tình dục. Tuy nhiên, quan hệ có thể làm nặng thêm triệu chứng; đôi khi bạn tình nam có thể viêm quy đầu do nấm và gây tái nhiễm qua lại. Vì vậy:

• Nên kiêng quan hệ khi đang viêm hoặc dùng bao cao su để giảm kích ứng và nguy cơ tái phát.

• Điều trị bạn tình được cân nhắc khi có triệu chứng (ngứa, đỏ, rát quy đầu) hoặc khi chị em bị tái phát nhiều lần.

Khi nào cần đi khám?

• Lần đầu tiên xuất hiện triệu chứng.

• Mang thai, đái tháo đường, đang dùng kháng sinh/thuốc nội tiết, suy giảm miễn dịch.

• Tái phát ≥ 4 lần/năm hoặc điều trị tự mua thuốc nhưng không đỡ.

• Có mùi hôi, sốt, đau bụng dưới, chảy máu bất thường (gợi ý nguyên nhân khác).

Chẩn đoán tại cơ sở y tế

• Khám phụ khoa và đánh giá âm hộ – âm đạo.

• Đo pH âm đạo, soi tươi dịch âm đạo, nhuộm/nuôi cấy để tìm nấm.

• Tầm soát yếu tố thuận lợi: đường huyết, thuốc đang dùng, thói quen vệ sinh…

Nguyên tắc điều trị

1. Vệ sinh đúng – lành tính

   • Rửa vùng ngoài bằng nước sạch hoặc dung dịch nhẹ, không mùi, không thụt rửa sâu âm đạo.

   • Lau khô, thay đồ lót thấm hút (cotton), tránh quần bó sát, không ngâm bồn nóng lâu.

2. Thuốc chống nấm

   • Thuốc đặt âm đạo nhóm azole (ví dụ clotrimazole, miconazole, nystatin…) thường dùng 1–7 ngày tùy chế phẩm và mức độ.

   • Thuốc uống chống nấm (ví dụ fluconazole) có thể dùng trong một số trường hợp theo chỉ định bác sĩ (đặc biệt thận trọng ở phụ nữ mang thai và người có bệnh nền).

   • Tái phát nhiều lần (≥4/năm): cần phác đồ duy trì dài hạn do bác sĩ kê và kiểm soát các yếu tố thuận lợi (đường huyết, thuốc nội tiết, vệ sinh – lối sống).

3. Bạn tình

   • Điều trị khi có triệu chứng viêm quy đầu hoặc khi chị em tái phát liên tục.

Chị em lưu ý: không tự ý dùng kháng sinh hoặc các dung dịch sát khuẩn mạnh vì có thể làm loạn hệ vi sinh, bệnh nặng hơn hoặc tái phát nhanh.

Chăm sóc và phòng ngừa tái phát

• Giữ vùng kín khô thoáng: thay quần lót sau vận động, hạn chế mặc ướt lâu.

• Tránh sản phẩm gây kích ứng: băng vệ sinh có mùi, xà phòng/sữa tắm thơm, dung dịch vệ sinh sát khuẩn mạnh.

• Ăn uống – lối sống: ngủ đủ, giảm đường đơn khi có xu hướng tái phát; kiểm soát đường huyết nếu bị đái tháo đường.

• Quan hệ an toàn: dùng bao cao su khi đang điều trị; ưu tiên bôi trơn gốc nước nếu khô rát.

• Không thụt rửa và không dùng mẹo dân gian chưa kiểm chứng.

• Probiotic: có thể hỗ trợ cân bằng hệ vi sinh ở một số người, nhưng hiệu quả khác nhau, không thay thế thuốc chống nấm.

Giải đáp nhanh những câu chị em hay hỏi

• Viêm nấm có tự khỏi không? Thường không; đa số cần thuốc chống nấm để dứt điểm.

• Có nên kiêng quan hệ? Nên kiêng cho đến khi hết triệu chứng; nếu quan hệ hãy dùng bao cao su.

• Mang thai dùng thuốc gì? Phụ nữ có thai cần khám và dùng thuốc đặt phù hợp theo chỉ định bác sĩ; không tự uống thuốc chống nấm.

• Tắm hồ bơi có làm nặng hơn? Môi trường ẩm ướt, đồ bơi ướt lâu dễ làm nặng triệu chứng; nên tắm xong thay đồ khô ngay.

• Tôi cứ chữa rồi lại bị? Cần tầm soát yếu tố thuận lợi (đái tháo đường, thuốc nội tiết, kháng sinh kéo dài), điều trị duy trì và điều chỉnh thói quen vệ sinh – sinh hoạt.

Bác Hà mong chị em đừng ngại đi khám khi có dấu hiệu bất thường. Chẩn đoán đúng – điều trị đúng sẽ giúp khỏi nhanh, bảo vệ sức khỏe sinh sản và giữ trọn chất lượng cuộc sống.

— Thạc sĩ, bác sĩ Đỗ Thanh Hà —