Hiếm muộn là gì? Nguyên nhân, dấu hiệu và cách điều trị hiệu quả

Hiện nay, Việt Nam đang là một trong những nước có tỉ lệ vô sinh, hiếm muộn cao nhất thế giới. Cả nước có khoảng 1 triệu cặp vợ chồng hiếm muộn, chiếm 7,7% dân số. Đặc biệt, tỉ lệ này đang có xu hướng trẻ hóa bởi có khoảng 50% cặp vô sinh dưới 30 tuổi. Chính vì vậy, tìm hiểu hiếm muộn là gì, nguyên nhân dấu hiệu cũng như cách điều trị, một chế độ ăn uống phù hợp sẽ giúp các cặp vợ chồng phòng tránh tối đa được tình trạng này tốt nhất.

Vô sinh hiếm muộn là gì?

Vô sinh hiếm muộn là tình trạng các cặp vợ chồng đã quan hệ tình dục đều đặn, không dùng các biện pháp ngừa thai trong 1 năm nhưng vẫn không có thai (đối với chị em phụ nữ dưới 35 tuổi) và 6 tháng nếu người phụ nữ từ 35 tuổi trở lên.

Tuy nhiên, về bản chất thì vô sinh, hiếm muộn khác có sự khác nhau nhất định. Hiếm muộn có mức độ tác động nhẹ hơn so với vô sinh. Hay nói cách khác hiếm muộn là tình trạng chậm có con, khó có con, các cặp vợ chồng vẫn có khả năng có con. Còn vô sinh là khả năng có con gần như không thể.

Theo các nghiên cứu thì tỉ lệ hiếm muộn ở cả nam và nữ là ngang nhau, nguyên nhân hiếm muộn ở nam giới chiếm 40%, nữ giới chiếm 40%, 10% là đến từ cả hai phía và 10% không xác định được nguyên nhân (không biết rõ nguyên nhân).

Vô sinh, hiếm muộn được chia thành 2 dạng cơ bản tùy thuộc vào tình trạng bệnh lý của mỗi cặp vợ chồng gồm:

• Vô sinh, hiếm muộn nguyên phát: Là tình trạng cặp vợ chồng chưa có thai lần nào.
• Vô sinh, hiếm muộn thứ phát: Chỉ các cặp vợ chồng đã từng có con ít nhất 1 lần, đã có thai nhưng sảy thai, động thai. Nay muốn có tiếp tục sinh nở nhưng không thể có thai.

Nguyên nhân vô sinh hiếm muộn ở nam và nữ giới

Không có con đôi khi là do yếu tố bẩm sinh của người vợ và người chồng. Hoặc cũng có thể do các yếu tố khác như môi trường, lối sống, tuổi tác… Dưới đây là những nguyên nhân điển hình gây ra tình trạng vô sinh hiếm muộn ở nam và nữ giới.

Đối với nữ giới:

Chị em có thể mắc khó hoặc không có con bởi các nguyên nhân sau đây:

• Bị buồng trứng đa nang: Hội chứng buồng trứng đa nang sẽ ảnh hưởng tới quá trình rụng trứng, dẫn đến khả năng thụ thai thấp.
• Lạc nội mạc tử cung: Nếu các lớp nội mạc đi lạc đến buồng trứng sẽ ảnh hưởng đến quá trình thụ thai của nữ giới.
• Bị tắc vòi trứng: Nguyên nhân này chiếm 25-30% tỉ lệ hiếm muộn, vô sinh ở phụ nữ.
• Bị rối loạn rụng trứng: Phần lớn chị em hiếm muộn có nguyên nhân do rối loạn rụng trứng.
• Bất thường ở tử cung: Các bất thường có thể ảnh hưởng đến khả năng sinh sản của chị em như: Niêm mạc tử cung mỏng, tử cung đôi, dính buồng tử cung …
• Ngoài ra, một số yếu tố làm tăng nguy cơ hiếm muộn ở chị em phụ nữ đó là: Tuổi tác; chế độ dinh dưỡng không phù hợp; thừa cân, béo phì; thiếu cân; rối loạn tuyến giáp; tiêm thuốc tránh thai; căng thẳng, stress; sử dụng các chất kích thích; tiếp xúc với hóa chất, các chất độc hại…

Đối với nam giới:

Các nguyên nhân, yếu tố tăng nguy cơ mắc hiếm muộn ở nam giới gồm:

• Rối loạn chức năng sinh sinh: Tình trạng này khiến gần 50% nam giới bị vô sinh hiếm muộn do không có tinh trùng.
• Giãn tĩnh mạch thừng tinh: Làm cho tinh hoàn bị ứ máu, tăng nhiệt độ tại đây cản trở việc sinh tinh.
• Do mắc bệnh quai bị.
• Có sự bất thường ở mào tinh, ví dụ như tắc nghẽn hoặc dị tật.
• Ung thư tinh hoàn: Các mô ác tính phát triển tại đây có thể phá hủy mô tinh hoàn, việc sinh tinh sẽ bị ảnh hưởng.
• Do chấn thương hoặc thực hiện phẫu thuật tinh hoàn.
• Sử dụng nhiều rượu bia, hút thuốc lá, stress, tiếp xúc với hóa chất, môi trường độc hại, sóng điện thoại hoặc bức xạ…
• Do dùng các loại thuốc ảnh hưởng đến quá trình sinh tinh của nam giới như thuốc chống trầm cảm, thuốc huyết áp, thuốc hóa trị ung thư, hormone…
• Làm việc trong môi trường nhiệt độ cao, ngâm mình trong nước nóng ấm quá lâu…

Các dấu hiệu vô sinh hiếm muộn điển hình ở nam và nữ giới

Do cơ địa của mỗi người vì vậy dấu hiệu hiếm muộn của nam và nữ giới là khác nhau. Và theo các chuyên gia, bạn có thể nhận biết được thông qua các dấu hiệu cơ bản sau đây:

Nữ giới:

• Chu kỳ kinh nguyệt bất thường: Chu kỳ kinh nguyệt kéo dài, mất nhiều máu, có trường hợp mất kinh, 2-3 tháng mới có 1 lần.
• Đau bụng: Xuất hiện các biểu hiện đau rát vùng kín khi quan hệ, đau bụng kinh kéo dài hoặc đau bụng dưới.
• Khí hư bất thường: Khí hư có sự thay đổi về tính chất, về màu như chuyển đỏ, đen, hồng, vón cục…

Nam giới:

• Có những bất thường ở cơ quan sinh dục như bìu to và căng tròn, kích thước tinh hoàn không đều…
• Tinh trùng có biểu hiện đặc hoặc loãng bất thường.

• Tinh hoàn đau rát, sưng tấy… đây có thể là biểu hiện của viêm tinh hoàn, xoắn tinh hoàn.
• Một số biểu hiện khác như: Rối loạn cương dương, thiếu ham muốn tình dục, rụng tóc, béo bụng, da khô, nhăn nheo…

Vô sinh có điều trị được không?

Có rất nhiều cặp vợ chồng đã đặt ra câu hỏi liệu rằng vô sinh hiếm muộn có chữa được không. Bởi không ít người đã dành tới 5 thậm chí là 10 năm để “tìm con” nhưng vô vọng.

Theo các chuyên gia, vô sinh, hiếm muộn không phải là bệnh nan y mà là bệnh có thể chữa được. Nếu được phát hiện càng sớm thì tỉ lệ chữa khỏi càng cao. Và nếu càng để lâu việc chữa khỏi sẽ gặp rất nhiều khó khăn.

Và để có thể chữa khỏi, cải thiện khả năng sinh sản của người bệnh bác sĩ cần tiến hành chẩn đoán xác định nguyên nhân, tình trạng bệnh.

Các cách chẩn đoán vô sinh hiếm muộn

Dù có những dấu hiệu lâm sàng để nhận biết vô sinh hiếm mà chúng tôi đề cập ở trên nhưng để xác định bạn có vô sinh hoặc hiếm muộn hay không thì cần phải tiến hành nhiều xét nghiệm, siêu âm, kiểm tra khác. Cụ thể:

Đối với nữ giới:

• Siêu âm buồng trứng: Thông qua đó bác sĩ sẽ đánh giá được khả năng dự trữ của buồng trứng như chất lượng trứng, số lượng, và hoạt động của nội tiết tố.
• Siêu âm cổ tử cung: Kiểm tra ống dẫn trứng (vòi trứng) xem có ứ dịch hoặc xuất hiện khối u hay không.
• Chụp HSG để bác sĩ xác định tình trạng của vòi trứng xem có bị tắc hay không.

Đối với nam giới:

• Bác sĩ sẽ lấy mẫu tinh trùng để thực hiện xét nghiệm tinh dịch đồ.
• Siêu âm vùng bìu, tinh hòa, xét nghiệm di truyền, xét nghiệm hormone, sinh thiết tinh hoàn, xét nghiệm máu, siêu âm ổ bụng.

Những cách điều trị hiệu quả hiện nay

Chữa hiếm muộn có nhiều cách khác nhau và tùy vào từng nguyên nhân, tình trạng bệnh cũng như nhu cầu của người bệnh mà lựa chọn phương pháp khác nhau. Hiện nay, có những cách chữa phổ biến như:

Phương pháp Tây y

Trong cách điều trị bằng Tây y, nam và nữ giới được chẩn đoán vô sinh hiếm muộn có thể được điều trị bằng thuốc, ngoại khoa hoặc áp dụng phương pháp hỗ trợ sinh sản. Cụ thể:

Nữ giới:

• Điều trị bằng thuốc: Phần lớn các thuốc được chỉ định là thuốc có công dụng nâng cao chất lượng trứng như Clomiphene và Gonadotropins. Ngoài ra, nếu người bệnh có dấu hiệu của bệnh lý khác như viêm nhiễm đường sinh dục, viêm nhiễm đường tiết niệu… bác sĩ sẽ kê đơn thuốc đặc trị.
• Sử dụng biện pháp ngoại khoa với các nguyên nhân vô sinh do u xơ tử cung, tắc vòi trứng, buồng trứng đa nang…
• Sử dụng phương pháp hỗ trợ sinh sản gồm: Thụ tinh nhân tạo (IUI), thụ tinh trong ống nghiệm (IVF), tiêm tinh trùng vào bào tương noãn (ICSI), hỗ trợ phôi thoát màng (AH).

Nam giới:

• Sử dụng thuốc có tác dụng điều chỉnh nội tiết, giúp kích thích quá trình sản xuất tinh trùng.
• Phẫu thuật được áp dụng cho các trường hợp nam giới vô sinh do giãn tĩnh mạch thừng tinh, tắc ống dẫn tinh, tắc mào tinh…
• Phương pháp hỗ trợ sinh sản: Thụ tinh trong ống nghiệm – IVF, thụ tinh nhân tạo (IUI), tiêm tinh trùng vào bào tương ứng, tiêm tinh trùng vào bào tương noãn (ICSI), hỗ trợ phôi thoát màng (AH).

Đông y điều trị vô sinh hiếm muộn

Không chỉ có hiệu quả trong chữa các bệnh viêm nhiễm phụ khoa, xương khớp mà Đông y cũng có thể giúp các cặp vợ chồng cải thiện khả năng sinh sản, khắc phục chứng vô sinh hiếm muộn.

Theo Đông y, khả năng sinh sản của cả nam và nữ giới đều do thận quyết định, cụ thể là thận âm và thận dương. Vì vậy, những bài thuốc chữa vô sinh hoặc hiếm muộn của Đông y thường tác động vào thận, bổ khí huyết, tạng phủ.

Tuy nhiên, không phải tất cả trường hợp đều có thể dùng thuốc Đông y, bởi Đông y chỉ có thể hỗ trợ điều trị cho một số dạng vô sinh do thận dương hư, tỳ dương hư; trường hợp vô sinh, hiếm muộn do nội tiết như tử cung, tinh hoàn, tuyến yên, buồng trứng…

• Với nam giới: Nguyên nhân vô sinh hiếm muộn chủ yếu là do thận hư, theo đó các bài thuốc chủ yếu tập trung vào bổ thận, tráng dương, tăng cường sinh lực. Những vị thuốc phổ biến được dùng có thể kể đến như: Dâm dương hoắc, ba kích, xà sàng tử, nhục thung dung…
• Với nữ giới: Nguyên nhân chủ yếu do khí huyết không điều hòa, can uất, đàm thấp, tử cung lạnh… Để chữa bệnh cần tập trung vào dưỡng khí, ích khí, tán hàn, giải uất hóa đàm, thanh nhiệt… Những vị thuốc thường được sử dụng gồm: Thục địa, hoài sơn, ngưu tất, đương quy…

Ưu điểm của Đông y trong điều trị bệnh đó là sự an toàn, lành tính do thành phần thuốc có nguồn gốc thảo dược, được bào chế cẩn thận, không gây ra tác dụng phụ. Tuy nhiên, phương pháp này cũng có điểm hạn chế đó là hiệu quả thuốc tùy thuộc vào cơ địa mỗi người. Thuốc có hiệu quả tương đối chậm nên người bệnh cần phải thật kiên trì.

Hiếm muộn, vô sinh nên ăn gì để cải thiện?

Như chúng tôi đã đề cập ở phần trên, chế độ ăn uống không phù hợp cũng là một trong những nguyên nhân, yếu tố nguy cơ khiến bạn bị vô sinh, hiếm muộn. Chính vì vậy, việc điều chỉnh chế độ ăn sẽ giúp bạn cải thiện khả năng sinh sản tốt hơn. Vậy, vợ chồng hiếm muộn nên ăn gì?

• Các thực phẩm giàu estrogen tự nhiên như: Các loại đậu đỏ, đen, xanh, đen, trắng; hạt bạch quả; gạo lứt (gạo lức)…
• Các thực phẩm giàu chất động dục như dầu mầm ngô, hạt hạnh nhân, dầu mè…
• Bổ sung các thực phẩm giàu kẽm như hàu, lòng trắng trứng, hạt ngũ cốc, thịt gia súc.

• Thực phẩm giàu omega-3 và omega-6 gồm dầu oliu, dầu cá, hạt lanh, dầu hướng dương, quả bơ…
• Các thực phẩm giàu vitamin C, vitamin B6, vitamin D, E, B12 như cá ngừ, cá thu, gia cầm, bông cải xanh, cà chua…
• Thực phẩm chứa axit folic như rau bina, củ cải, bông cải xanh, măng tây…

Đó là những thực phẩm mà những người hiếm muộn nên ăn để sớm đẩy lùi bệnh, tăng khả năng thụ thai. Bên cạnh đó, bạn cũng cần tránh những thực phẩm như: Thức ăn ướp lạnh, thịt thỏ, thịt mèo, óc heo, óc dê, thức ăn quá béo hoặc quá ngọt… bởi chúng sẽ ảnh hưởng tới thận khí, tinh trùng.

Cách phòng tránh vô sinh hiệu quả

Được làm cha làm mẹ chính là thiên chức thiêng liêng của bất cứ ai. Chính vì vậy, đừng để “nước đến chân mới nhảy” mà hãy phòng ngừa từ sớm. Bởi có những nguyên nhân gây bệnh bạn hoàn toàn có thể phòng tránh được. Cụ thể, các chuyên gia khuyên tất cả mọi người thực hiện phòng tránh bệnh với các việc làm sau đây:

• Bổ sung đầy đủ các dưỡng chất để có một sức khỏe tốt, tăng cường sức khỏe sinh sản.
• Hạn chế sử dụng rượu bia, đồ uống có cồn, cafein, không hút thuốc lá, sử dụng ma túy…
• Tránh xa môi trường độc hại, đảm bảo môi trường sống, là việc sạch sẽ, trong lành.
• Không nên sinh con quá muộn.
• Quan hệ tình dục an toàn và lành mạnh. Nếu chưa có ý định sinh con hãy dùng biện pháp tránh thai.
• Thăm khám tổng quát, nhất là khám phụ khoa, nam khoa định kỳ để sớm phát hiện bất thường tại cơ quan sinh sản.
• Tập thể dục thường xuyên để nâng cao sức đề kháng, hệ miễn dịch.
• Hạn chế tình trạng căng thẳng, suy nghĩ tích cực và thực hiện những việc làm có ích để tinh thần luôn thoải mái.
• Vệ sinh vùng kín sạch sẽ, đúng cách để hạn chế tối đa các bệnh phụ khoa, nam khoa “ghé thăm”.

Hi vọng rằng những thông tin trên đây sẽ giúp bạn hiểu được vô sinh hiếm muộn. Hãy bảo vệ thiên chức thiêng liêng của mình bằng cách chú ý, lắng nghe cơ thể nhiều hơn. Nếu có bất thường hãy chủ động đến cơ sở y tế uy tín để được thăm khám và có hướng điều trị kịp thời. Chúc bạn sức khỏe!